Zwevend door de duinen

Eric Wisse

 

De duinrouwzwever, een parel
De soort valt onder de familie Bombyliidae, wolzwevers. In ons land vliegen ongeveer twintig soorten uit deze familie, waaronder typische duinsoorten als de gewone wolzwever en de kleine bretelrouwzwever (met bretelstrepen). De zogenoemde hottentottenvilla en duinvilla zijn eveneens familieleden, met wonderlijke namen en een prachtig, wollig voorkomen. Net als de duinrouwzwever landen ze met mooi weer zo nu en dan in de luwte op het zand, elegant en voornaam, om daar te zonnen. Alle wolzwevers zijn broedparasieten.

 

Sluipen en beslopen worden
Gewone wolzwevers hebben een opvallende, lange snuit. Wanneer zij daarmee nectar willen opzuigen, landen ze niet op de bloem, maar blijven er vóór zweven, zich daarbij in balans houdend met de voorpoten. Daarnaast kun je ze zien rondhangen bij zowel natuurlijke nestelplekken (denk aan steilwandjes) als bij een kunstmatig insectenhotel. Zandbijen leggen hun eieren vaak in een gegraven nestkamer. Verzameld stuifmeel wordt naast de eitjes achtergelaten, zodat hun larven direct aan tafel kunnen. Als de larven van broedparasieten, zoals deze wolzwever, uitkomen zullen die als eerste smullen van deze mondvoorraad. Als voorgerecht, daarna staan de larven van de zandbij op het menu.
De duinrouwzwever gaat nog een stapje verder, het is een hyperparasiet. De larven parasiteren op larven van sluipvliegen, die op hun beurt parasitair zijn in de larven of poppen van vlinders, kevers, sprinkhanen en andere insecten. Maar ook bijvoorbeeld op de larven van sluipwespen, die op rupsen parasiteren.

 

De larven van de duinrouwzwever dragen naar achteren wijzende doornenkransen, ook de poppen hebben doornen.

 

Waar andere soorten snel wegvliegen om uit het zicht te blijven kun je veel wolzweversoorten wat beter observeren. Mits je je rustig beweegt. Het is niet zo dat de duinrouwzwever je niet ziet aankomen. Met hun bolle, samengestelde facetogen hebben ze tijdens het zweven goed zicht op de omgeving en ook zittend kijken ze alle kanten op. Als ze geen gevaar in je zien blijven ze bezig met datgene wat voor hen belangrijker is dan vluchten. Insecten die paren, eten, zonnen of eieren afzetten weten vaak wel prioriteiten te stellen, die kun je dan goed fotograferen.

 

Woningzoekenden in de duinen
Het is altijd goed stil te staan bij de behoeften van organismen die je terugvindt in het ‘leefgebied’, of het habitat. Kijk je naar de etymologie van ‘habitat’ dan kom je via ‘habitare’ uit op: ‘hij/zij/het woont’. Op die manier bekeken kom je nog een stapje dichter bij dieren, want wonen associeer je met intimiteit, veiligheid en een recht. Zo heeft een tentje van een dakloze de beschermde status van ‘woning’. Als wij ons bij ontmoetingen met allerlei dieren vaker afvragen waar zij eigenlijk wonen, komen we tot een ander bewustzijn en beseffen we sterker dat ook zij recht hebben op woonruimte. Habitatverlies is aan de orde van de dag.

 

Biodiversiteitsherstel in de Westduinen
Achter de Egelopvang in de Westduinen stonden hemelbomen. De wortels van deze uitheemse woekeraar geven chemische stofjes af die het bodemleven als het ware vergiftigen, insecten die op de soort foerageren gaan niet gezond haar huis. Na een poging van de Werkgroep Westduinen om de soort handmatig te verwijderen moest – na 12 jaar ploeteren – onlangs toch machinaal worden ingegrepen. Daarbij is ook sneeuwbes verwijderd, een uitheems struikje dat begin vorige eeuw veelvuldig in de duinen werd aangeplant. Soorten als meidoorn, kardinaalsmuts en duindoorn zijn daarbij uiteraard gespaard. Binnen de duinecologie bestaat een complexe samenhang van planten- en leefgemeenschappen. Ontstaan na jarenlange aanpassingen, evolutie. De monocultuur van zo’n sneeuwbes­struweel heeft hierin weinig te bieden.

 

Het is altijd even schrikken als je de kale bodem ziet, maar daar komt altijd snel verandering in, zeker op deze locatie. Hier zal grijsduin ontstaan en mogelijk op termijn kruidenrijk duingrasland. Er zullen weer sprinkhanen rondspringen en kevers rondkruipen, naar verwachting in grotere aantallen. Na een periode van rouw uiteindelijk toch goed nieuws voor alle wolzwevers.

 

Misleiding door mimicri
Wolzwevers hebben wel iets van een hommel. Een handige evolutionaire aanpassing: dieren die graag vliegen eten, maar angeldragende hommels of bijen vrezen en ontwijken worden zo misleid. Aan hun overwegend zwarte voorkomen hebben ook rouwmuggen en rouwvliegen hun naam te danken. Een bekende rouwvlieg is de maartse vlieg. Ze zijn een beetje sloom, vliegen vanaf maart. En als vroege lentebode vormen ze eigenlijk best een vrolijke noot.