Vogelverhalen – vogels zijn soms net mensen

Vraag en foto: Bas Steenks, Antwoord van Adri Remeeus

 

Het duitstalige ‘Handbuch der Vögel Mittel-Europas’ is een veertiendelig voortreffelijk naslagwerk, onder andere over het gedrag van vogels. Eén van de getekende illustraties komt één op één overeen met deze observatie.
Het bijschrift bij die tekening luidt, vertaald: ‘Zonnebadhouding van de volwassen vogel’. En dat is precies wat hier te zien is, waarbij ik aanteken dat Bas, als hij de slotscène had willen zien, lang had kunnen wachten; een reiger kan dat zonnen, mits hij niet wordt gestoord, zeker een uur volhouden. Hij richt zijn rug zo mogelijk naar de wind, en front en ondervleugels ontvangen maximaal zonlicht. Een slotscène als zodanig is er niet; na afloop vliegt hij gewoon weg of gaat op zoek naar voedsel.

 

Zelfherkenning
Zonnen is dus niet alleen kenmerkend menselijk gedrag, ook vogels blijken het te doen en wij, als mensen, plakken er dan het label van zelfherkenning op.

Er zijn veel andere voorbeelden van menselijk overkomend gedrag uit de natuur.

 

Spelende eksters
Observatie: er lag een flink pak sneeuw in een parkje met een golvend gazon. Op enig moment landen twee eksters op de top van een glooiing en beginnen in de sneeuw te pikken. Plotseling werpt een van de eksters zich op de rug en laat zich van de glooiing van ongeveer anderhalve meter afglijden. De tweede doet het trucje spoedig daarna, alsof hij het nadoet. Dat herhaalde zich enkele keren.

Kraaiachtigen, die sowieso over een behoorlijke mate van intelligentie beschikken, kunnen leren gebruik te maken van menselijke verworvenheden. Zo zijn er foto’s en filmpjes verschenen van kauwtjes die een methode hebben gevonden een noot te kraken: kauwen hebben geen notie van de functie van een auto, maar sommige hebben wel door dat er plekken zijn waar deze regelmatig even stoppen, zoals bij een stoplicht. Ze leggen snel een of twee noten of ander hard eten neer en kunnen daarna de gekraakte noot van de grond pikken.

 

Meer slimme voedselvergaring
De zilvermeeuw is typisch een voorbeeld van een vogel die handig gebruik weet te maken van menselijk gedrag of onoplettendheid. Iedereen kent wel de ‘patatmeeuw’ die op het Plein soms landt op het bord van een lunchklant om er vervolgens vandoor te gaan met de burger of de zalmfilet.

Maar er is een filmpje dat een mooi voorbeeld geeft van ‘gebruik maken van de mens en zijn techniek’. Een zilvermeeuw loopt wat heen en weer op een trottoir voor de automatische deur van een supermarkt. Er wil een klant naar buiten, de deur gaat open en de meeuw loopt doelgericht naar binnen. Niet veel later gaat de deur weer open en er gaat een klant naar binnen. Op dat moment loopt de meeuw snel naar buiten met in zijn snavel een zak chips die hij gelijk gaat bewerken.

Een sterfgeval
Een andere observatie: In de winter, in de polders ten noorden van Den Haag vlogen twee grote zilverreigers rond, een derde volgde spoedig. Het gedrag leek op een soort stervensbegeleiding van de drie reigers. Vlakbij was een vierde reiger die nog amper kon staan en wellicht al stervende was. De volgende ochtend lag die grote zilverreiger dood in het veld. De andere stonden een stuk verderop en hadden geen interesse meer. Dit soort stervensbegeleiding is heel bekend bij olifantenfamilies.

 

Voldoende voorraad
Zoogdieren en vooral ook vogels kunnen opportunistisch en collectief gedrag vertonen in tijden van voedselovervloed. Een piek in de veldmuizenstand zorgt voor goede (en grotere) broedsels bij muizeneters als buizerd en torenvalk. In een muizenrijke herfst komen er meer velduilen op bezoek. Het doet denken aan de gretigheid waarmee mensen zich storten op iets dat tijdelijk ruim voorradig is en liefst gratis. Misschien was de titel ‘Mensen zijn soms net vogels’ beter geweest.

 

 

Spelende Eksters, cartoon van Jaap Lemstra