Requiem voor een bijzonder natuurgebied

Sander Wennekers, foto’s Tonny de Vries en behoudparkschakenbosch.nl

 

Hierop, aan de gracht van Corbulo, vestigde keizer Hadrianus rond het jaar 122 zijn Forum Hadriani, waarvan de grondsporen te vinden zijn in Voorburg-West. Zowel aan de noordwestelijke als de zuidoostelijke flank van deze strandwal loopt door ‘Veur’ (nu Leidschendam) al eeuwen een verbindingsweg vanuit Voorburg naar Leiden. Na Leidschendam gaan deze wegen, ook bekend als (Veurse) Achterweg en (Veurse) Straatweg, als N447 samen verder richting Voorschoten.

Aan deze oude verbindingswegen lagen in de Middeleeuwen verschillende zogenoemde ridderhofsteden zoals Duivesteijn en Leeuwensteijn. Vanaf de 17e eeuw ontstonden er vele fraaie landgoederen en buitenplaatsen, terwijl aan de Achterweg vooral boerderijen gevestigd waren. Enkele bekende namen van zulke landgoederen zijn Hofwijck, Damsigt en Rozenrust. Waar Achterweg en Straatweg samenkomen ligt sinds jaar en dag het landgoed Schakenbosch. Al in twaalfde-eeuwse teksten wordt het vooral uit bos bestaande leengoed Scadenbosch vermeld, terwijl in de 16e eeuw sprake is van het ‘Schaedeckenbosch’.

In de 17e eeuw is het leengoed opgedeeld en ontstaat ernaast het landgoed Noorthey waar in de 19e eeuw de oudste zoon van koning Willem III drie jaar op de gelijknamige kostschool heeft gezeten. Schakenbosch bestond toen nog hoofdzakelijk uit een bouwmanswoning met stallen, boomgaard en bos, met een oppervlak van 20 hectare (zie verder de bundel ‘Over, door en om de Leytsche Dam’ uit 1988).

In de jaren dertig van de vorige eeuw, een jaar na de samenvoeging van Veur en Stompwijk tot gemeente Leidschendam verwierf de Stichting ‘Nederlands Hervormde Inrichtingen voor Zenuw- en Geesteszieken Hulp en Heil’ in 1939 in de Duivenvoordse polder de bouwmanswoningen Bouwlust en Herbertshoeve met daarbij behorende landerijen, alsmede de bouwmanswoning Schaekenbosch met zijn tussen Straatweg en Achterweg gelegen gronden. Op de verworven terreinen werd in Engelse landschapsstijl een groot park aangelegd waarbinnen verschillende karakteristieke gebouwen ten behoeve van verpleging en behandeling van patiënten een plek kregen. Ook verrees er een kerk. Langs de noordoostelijke flank (met zicht op kasteel Duivenvoorde) bleef of kwam er geriefbos dat er tot op heden nog ligt.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft het nog in ontwikkeling zijnde complex van Hulp en Heil, dankzij een ondergronds gangenstelsel, ruimte geboden aan onderduikers en aan het verzet. Ook maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek gebruik van de gebouwen.

Het park
Inmiddels zijn de GGZ-gebouwen deels afgebroken en wordt een ander deel anti-kraak bewoond. Park en bos worden allang niet meer goed onderhouden en maken een verwaarloosde en verwilderde indruk, wat overigens ook zijn charme heeft. Voor kenners is het een geliefd wandelgebied. Het parkgedeelte herbergt ruim 800 geïdentificeerde solitaire bomen van uiteenlopende soorten. Naast enkele tientallen vliegdennen en metasequoia’s en een enkele fijnspar en taxus, staan er vooral loofbomen. Beeldbepalend zijn een treurbeuk, enkele oude kastanjes en beuken, en verder teveel soorten loofbomen om hier op te sommen. Daarnaast is er het geriefbos van een aantal hectare.

Het dierenleven gedijt bij al dit groen. Naast veel vogels komen konijnen, hazen, eekhoorns, egels, mollen en zelfs boommarters voor. Eerder zijn er een wezel, een vos en een kleine ree waargenomen. Naast de overbekende tuin- en parkvogels zijn groene spechten, grote en kleine bonte spechten, buizerds, de krakeend, een ijsvogel en de houtsnip gezien. Ook nestelen er uilen. Een vogelaar rapporteerde ook zilverreiger, boomklever, boomkruiper, sijs, goudhaantje en koperwiek. Tenslotte broeden er op de kerktoren al meer dan 10 jaar ooievaars.
Recente ontwikkelingen en toekomst
Al sinds 2010 is er binnen de gemeente veel over de toekomst van het gebied te doen. In 2015 is het terrein gekocht door projectontwikkelaar MeyerBergman die er ‘Landgoed Voorlei’ wil vestigen. Kort gezegd omvat het bouwplan de bouw van 325 woningen, waaronder ook hoge gebouwen tot 22 meter. Op dit moment is de toegestane bouwhoogte maximaal 9 meter.

Dit voornemen is niet onweersproken gebleven. ‘Behoud Park Schakenbosch’ is een initiatief van omwonenden die zich inzetten om het park zoveel mogelijk in stand te houden en de bebouwing te beperken. Onlangs heeft de gemeenteraad echter het gewijzigde bestemmingsplan vastgesteld.

Hoewel projectontwikkelaar Voorlei een deel van de parkbomen en het bos wil behouden en een verhoudingsgewijs groen en voor woningzoekenden aantrekkelijk bouwplan heeft ontwikkeld gaat hiermee toch een uniek natuurgebied verloren. Dit was de laatste mogelijkheid voor Leidschendam-Voorburg om binnen de bebouwde kom een stadsbos of heempark te realiseren. Een gemiste kans in een gemeente die zich graag als groen wenst te afficheren!