Langs de Loosduinseweg (revisited)

Van de Loosduinseweg en de Loosduinsevaart een waterweg gegraven voor de afvoer van gedolven is de eerste het oudst. De verbindingsweg van zand en de aanvoer van groente uit het Westland naar Den Haag naar Loosduinen lag op de strand-de stad. Deze ‘Nieuwe vaart’ werd van Loosduinen wal, begon bij het Westeinde en liep evenwijdig aan doorgetrokken naar het slot Honselersdijk en daarom de Laan van Meerdervoort, die ook op het zand lag. Op betaalde Frederik Hendrik voor een kwart mee. aandringen van prins Frederik Hendrik werd in 1643 Evenals de Scheveningseweg in 1665 werd ook de Loos­duinseweg in 1693 bestraat. Men noemde de weg een ‘cieraet voor de stad ende buytenplaetsen’. De koet­sen van de notabelen konden zo gemakkelijk naar de verblijven buiten de stad rijden. Op de bekende kaart van Cruquius uit 1712 staat de landgoederenreeks tot Eikenduinen ingetekend:Westerbeek,Oostbroek,Rus­tenburg en Vredenburg.

Rustenburg
De buitenplaats Rustenburg komt in 1840 in handen van koning Willem II, die zeer actief was in het kopen van boerderijen en buitenplaatsen rondom Den Haag. Bij zijn overlijden in 1849 gaat Rustenburg naar een Rotterdamse koopman. Het geheel bestaat dan uit een ‘bouwmanswoning’ of boerderij met een stal, hooiberg, weilanden en een hakhoutbos. De ‘heeren­huizinge’ heeft tien kamers met marmeren vloeren en schoorstenen en is als zomer- en winterverblijf te gebruiken. Er staan een koetshuis, paardenstalling en een druivenkas. Op de foto van de Rustenburgerbrug is van dit alles niets te zien, maar wel een deel van de oprijlaan naar de Loosduinseweg. Vast aan de brug gemaakt zijn twee monumentale gemetselde pilasters met de naam van de buitenplaats en bekroond met stenen sierappels. De oprijlaan wordt begrensd door een dub­bele rij (van waarschijnlijk) iepen. Ook langs de Loos­duinseweg staan die bomen. De mooie rechte stam­men leveren het sterke iepenhout dat – blank gelakt – veel werd toegepast in wagens en karren.
Met enige moeite is op de foto iets te zien wat nog bestaat. Aan de linkerkant ontwaren we tussen de bomen de huizen op de hoek van de Loosduinseweg en de Valkenboslaan. De brug lag ongeveer op de plek van de huidige Gooilaan. Het was echt een uitdaging de plek van de foto terug te vinden! We kijken dus in de richting van de stad. Op de Loosduinseweg zijn tramrails te zien, waar sinds 1882 de stoomtram van de WSM reed. Langs de vaart ligt een opvallend breed voetpad, tevens jaagpad. Hier liep een man met een lange paal waarmee de typische platte schuit beladen met groente werd voortgeduwd of geboomd. De bruggen over de Loosduinsevaart hebben dan ook een hoge rug om die schuiten door te laten. De zijkant van de brug lijkt beschadigd door de ijzeren ‘Westlanders’. De vaart met z’n zandbodem had altijd helder water en er zaten vaak jongens en mannen met eenvoudige hengels te vissen. In 1918 komt Rustenburg in handen van een bouw­maatschappij en vanaf 1921 wordt in de overgebleven weilanden gebouwd aan de nieuwbouwwijk Oost-broek en Rustenburg, nu stadsdeel Escamp.

Leijweg
Voor veel kunstenaars waren de bruggen over de Loosduinsevaart een geliefd onderwerp. Naast schilderijen en tekeningen kwamen er rond 1900 de prentbriefkaarten of ansichten bij,die voor iedereen bereikbaar waren. Ze moesten vooral schilderachtig zijn. De foto is in de richting Loosduinen genomen. De Leijweg heeft een naam die meer voorkomt. Een lijdweg of lijweg is een belangrijke zijweg van
veelal 16 voet (5 meter) breed. De Leijweg was bovendien de scheiding tussen de West en Oost Escamppolder. Tot ver in de vorige eeuw liep deze polderweg door de groene weilanden naar het dorp Wateringen. Op de foto zien we aan de over­kant van de vaart een rij populie­ren en langs de Loosduinseweg weer iepen. Het hout van deze bomen had steeds een nuttige bestemming. De afgedrukte kaart is vanuit Den Haag op 11 april 1903 naar Frankrijk gestuurd met ‘Meil­leures Salutions (beste groeten). Via de handel komen dergelijke kaarten weer terug. Ook de brug naar de Leijweg (nu het ver­lengde van de Thorbeckelaan) heeft een hoge doorvaart voor de veilingschuiten.

Door: Frans Beekman