Kweepeer

Jaap van Loenen

 

De oorspronkelijke groeiplaats van de kweepeer is de omgeving van de Kaukasus vanwaar hij aanvankelijk in het Middellandse Zee-gebied maar later ook in andere gebieden terecht is gekomen.

 

De naam Cydonia is ontleend aan een historisch plaatsje op het eiland Kreta. Van daaruit is de plant door de Romeinen naar Noordwest-Europa gebracht. Oblonga betekent langwerpig.
De boom is al 2700 jaar in cultuur en speelt in mythologieën en oude verhalen een belangrijke rol. Zo zou de appel van Adam en Eva niet de ons bekende gewone appel zijn geweest maar een kweeappel.

 

Het mooiste meisje uit de klas
Aan de Trojaanse prins Paris was destijds gevraagd aan één van de drie beeldschone godinnen de gouden paradijsappel (een kweeappel) te overhandigen ten teken dat zij de mooiste was. Die godinnen waren Hera, Aphrodite en Athena. De keuze viel op Aphrodite, de godin van de liefde. Die had Paris overigens omgekocht door hem de mooiste mensenvrouw te beloven: Helena van Troje.

 

Eigenschappen en herkenning
De kweepeer is een langzame groeier. Hij begint als struik en heel vaak komt hij niet verder dan dat. Bij gunstige omstandigheden ontwikkelt zich een stammetje, dat dan kan uitgroeien tot een boom. In een gunstig geval kan die wel vier tot zes meter worden. In subtropische landen komt dat meer voor.
Ook de struikvorm draagt echter vruchten. De zes tot elf centimeter lange eivormige bladeren zijn gaafrandig en aan de onderzijde viltig behaard, ze eindigen in een punt en hebben een hartvormige bladvoet.

 

De zijnerven lopen niet door tot de bladrand. In mei komt de kweepeer tot bloei. De bloemen zijn groot en wit, soms ook roze. Voor de bestuiving zorgen diverse soorten bijen en ook bepaalde kevers.

 

De vruchten
Voor de zaadverspreiding zorgen dieren. Die wachten tot de afgevallen vrucht een poos op de grond ligt en bijna begint te rotten. Pas dan zijn ze eetbaar voor ze.

 

In tegenstelling tot de gewone peer en appel is de kweepeer rauw niet eetbaar. Ze zijn hard en wrang en bevatten bovendien de stoffen tannine en fenol, die voor leerlooien worden gebruikt. Gekookt kunnen er heel lekkere dingen van worden gemaakt zoals jam, likeur, vruchtensap, wijn, vruchtentaart en nog veel meer.

 

Van de Portugese naam van de kweepeer ‘marmelo’ is ons woord marmelade afgeleid. Dat betekent oorspronkelijk kweeperenjam. Door de eeuwen heen zijn er keukenrecepten op schrift gesteld. Zelfs al in Romeinse kookboeken. Vreemd genoeg wordt er bij ons nauwelijks aandacht aan besteed.

 

Met de komst van Turkse en Griekse groentewinkels lijkt de kweepeer wat terrein te winnen. Onbekend maakt onbemind speelt hier natuurlijk een rol en zeker 50 jaar lang is de kweepeer vrijwel buiten het gezichtsveld geweest.

 

Vruchtbaarheid
In het oude Griekenland was de kweepeer vooral een symbool van vruchtbaarheid. Jonge meisjes aten de vruchten teneinde een vruchtbaar huwelijk tegemoet te zien en een kweepeerboom in de tuin zou vruchtbaarheid en geluk in het gezin bevorderen. Deze toegedachte eigenschappen maakte de boom natuurlijk erg populair.

 

Vermoedelijk heeft dit er ook toe bijgedragen dat wij nu over een leuke plant beschikken voor onze tuinen en plantsoenen.