Huys ter Nieuburch te Rijswijk

Op de historische zwart-wit ets moeten we het bos  aan de voorzijde erbij denken. Kennelijk was het aanzicht van het huis met achtertuin en de doorkijk naar de twee kerktorens van Delft belangrijker voor de status van de afbeelding. De tekening heeft een enorm groothoekperspectief, terwijl de torens van de Oude- en Nieuwe kerk van Delft toch zeer prominent aan de horizon zijn afgebeeld.  Die kerken hadden echter een grote symbolische functie.  De centrale as van de buitenplaats die vanaf de Van Vredenburchweg door wandelbos en tuin naar achteren doorliep, is namelijk precies in de richting van de Nieuwe kerk aangelegd om een denkbeeldige verbinding te maken van het paleis naar de graftombe in de Nieuwe kerk waar de dynastie van Oranje-Nassau tot op de dag van vandaag begraven wordt.
Frederik Hendrik en zijn echtgenote Amalia van Solms hadden een grote behoefte aan allure. De economische bloei van de Gouden Eeuw gaf ze de mogelijkheid om rijkdom te vergaren en dat ook ten toon te spreiden. Huys ter Nieuburch was dan ook niet hun enige paleis. In dezelfde tijd bouwden ze als zomerverblijf het Huys Honselaarsdijk en De Sael van Oranje in het Haagse Bos. Alleen het laatste paleis heeft de tand des tijds overleefd en dient nog immer als woning van de Oranjes.

Van Paleisbos naar Rijswijkse Bos
Het bos van Huys ter Nieuburch was, net als de achtertuin, in geometrische vakken aangeplant. Voornamelijk met lindenbomen zoals uit oude documenten nog kan worden herleid. Van een echt bos was eigenlijk geen sprake, het was meer een verzameling bomen die in vierkanten werd aangeplant. Na de dood van Amalia van Solms stond het paleis leeg en verviel ook het onderhoud aan tuin en bos. Voor de natuur betekende dat een verrijking, want waar niet meer geschoffeld wordt, tiert het onkruid en krijgen andere soorten een kans.  Toch zal het toenmalige bos er in de verarmde 18e eeuw niet best vanaf gekomen zijn zonder onderhoud. De burgerij kon het stookhout vast goed gebruiken. Het gehavende landgoed werd in 1832 verkocht aan de buurman, eigenaar van Huis Te Werve. Hij liet op Nieuburch een Engelse landschapstuin aanleggen met slingerpaden en ronde bosvijvers. Het bos werd opengesteld voor burgers die er een zondagse excursie naar ‘De Naald’ maakten.

Uit die periode stamt ook de aanplant van beuken in het bos. Hetgeen niet wil zeggen dat de huidige beuken ook zo oud zijn. Tijdens de Tweede Wereldoorlog viel het bos opnieuw ten prooi aan een periode van armoede waarin burgers het hout nodig hadden voor verwarming. Foto’s uit 1945 tonen de obelisk temidden van een kale vlakte. Vanaf 1946 is Staatsbosbeheer begonnen met aanplant van het huidige beukenbos. Toen die aanplant na circa 60 jaar toe was aan een dunning heeft de gemeente Rijswijk de zorg voor het bos op zich genomen en is er noodgedwongen een derde van het bomenbestand tussenuit gehaald om de resterende bomen meer overlevingskans te geven.
Daarbij is ook grote aandacht gegeven aan de historie van de buitenplaats waarbij de contouren van het paleis, ter plaatse van de Obelisk, herkenbaar zijn gemaakt en is het verhaal van de geschiedenis te lezen  op stenen zerken. Een wandeling door het Rijswijkse Bos is daarmee een wandeling door de historie met veel herkenbare landschapselementen.