Hulst (Ilex aquifolium)

Boom of struik?
De hulst heeft een duidelijke stam, die hem onderscheidt als boom.  Als langzame groeier heeft hij echter wat tijd nodig om te groeien maar kan dan wel 12 tot 15 meter hoog worden en een forse omvang bereiken. Bovendien kan hij ook nog eens honderden jaren oud worden. De stam is grijs, egaal en heeft geen kurklaag.  Als bescherming tegen te veel zonnestraling  laat de boom zijn takken met bladeren tot dicht bij de grond groeien. De bladeren zijn ovaal,  leerachtig van structuur en voorzien van een stevige rand, die uitloopt tot lange, scherpe stekels. Hierdoor krijgt het blad ook de krullige vorm.

Geschiedenis van de stekels
Ver terug in de tijd, de hulst is hier al meer dan 6000 jaar, waren de bladeren ongewapend. Voor de grote grazers van die tijd waren ze een voedzaam hapje.  Zeker in de winter had de boom, als enige groenblijver, veel te lijden van vraat. Ter verdediging ontwikkelde hij stekels, die de vijanden op afstand hielden. Op een voor het vee onbereikbare hoogte had die veel energie vragende inspanning echter weinig zin en zo zie je boven de 2,5 tot 3 meter bladeren zonder stekels.  Zo bezuinigt de boom dus op defensie.  Overigens gelden bij gekweekte soorten andere wetten. Sommige zijn geheel met stekelbladeren begroeid, andere hebben in het geheel geen stekels. De laatste zijn weer gekruist  met wilde soorten, zodat je ook daar bomen zonder stekels aantreft.  Over de wereld verspreid zijn er wel 300 ondersoorten waarmee kennelijk veel te experimenteren valt. Dit geeft prachtige resultaten, qua vorm en ook qua bijzondere kleuren van de bladeren.

Bloeiwijze en hout
De hulst is tweehuizig, dat betekent dat er mannelijke en vrouwelijke exemplaren zijn. Bij  beide zitten de witte, soms wat roze-achtige bloemen in de oksels van de bladeren. Wanneer bestuiving heeft plaats gevonden komen aan de vrouwelijke bomen in september  rode bessen, waarmee soms hele takken voor lange tijd vol zitten.  Rond de Kerstdagen zijn die een gewild artikel en worden veel hulstboompjes van hun takkentoppen beroofd.
Voor de bestuiving zijn wel een paar dingen noodzakelijk. Zo moeten er mannelijke en vrouwelijke bomen in elkaars directe omgeving staan en zijn er bijen of andere insecten nodig om het stuifmeel over te brengen.  Zonder dat vindt  geen bestuiving plaats. Er komen dan wel bloemen, maar geen bessen.
Dit leidt soms tot teleurstelling.  Als je bij een kweker een hulstboompje voor de tuin koopt zit dat vaak vol met bessen, die in de jaren daarna nooit meer terugkomen.  Wil je in de toekomst bessen aan je boompje hebben, koop er dan altijd twee, een mannetje  en een vrouwtje. Hulstbessen zijn niet erg populair bij de vogels.  Ze worden alleen gegeten door lijsterachtigen en een bepaald soort vink. Toch zorgen die vogelsoorten als enige voor de verspreiding van het zaad. Gelukkig kan de hulst zich bijna overal handhaven. Ze kunnen veel schaduw hebben (vandaar hun standplaats in het beukenbos) maar zijn gevoelig voor zoute lucht. In de duinbossen vlak langs de kust tref je daarom minder hulst. Mede door de langzame groei is het hout van de hulst heel hard en bijzonder fijn van draad. De houtkleur is wit. Het wordt gebruikt voor inlegwerk en bij het maken van speciale meubels.

The Holly society of America
In de Verenigde Staten van Amerika mag de hulst zich in een enorme belangstelling verheugen. Het grote aantal soorten en verschijningsvormen van de Holly (hulst) leidde daar zelfs tot een grote vereniging van belangstellenden en kenners. Deze society beschikt over een schat aan gegevens over de boom- soort en zijn variëteiten en organiseert jaarlijks tientallen evenementen  waar mensen uit de hele wereld op afkomen. Waarschijnlijk is de hulst de enige boom-soort die op zo’n grote schaal belangstelling krijgt.