Het Duinbos van het landgoed Clingendael

De ontwikkeling van het Duinbos
Of het bos werd aangeplant voor houtwinning of voor de jacht is onbekend. Doordat het particulier bezit was, is het lang onverstoord gebleven. Door de eeuwen heen waren de eigenaren er niet erg in geïnteresseerd, de activiteiten van de familie lagen elders! In de Tweede Wereldoorlog is een groot stuk afgegraven en werd een tankgracht aangelegd.
Nu resteert nog circa twaalf hectare. Het ongerepte duin­reliëf is tot op heden goed zichtbaar gebleven. Op een enkele route na zijn er ook geen paden aangelegd. Wat er nu aan paden te herkennen valt zijn voornamelijk ‘olifantenpaden’ van de wandelaars.
In de vele publicaties die bestaan over Clingendael wordt, heel opvallend, nauwelijks gerept over het Duinbos, zelfs niet in de aanwijzing tot Rijksmonument. Misschien gelukkig maar. Het wist zichzelf te redden. En dat is uniek te noemen. Het is een imposant bos. Nog niet lang geleden is een poging gedaan om op professionele wijze het aantal bomen en de samenstelling ervan te bepalen. Daar zijn tot op heden geen resultaten uit gekomen. Wat het bos zo bijzonder maakt, is dat het zichzelf door de jaren heen heeft ontwikkeld als een zelfregulerend en levend orgaan. Er is ook sprake van een natuurlijk ontstane biodiversiteit, een zeldzaamheid in stedelijk gebied. Deze diversiteit maakt het bos bijzonder aantrekkelijk.
Behalve de oorspronkelijke aanleg van een eiken- en beukenbos vindt men hier verspreid ook grove den, hulst, taxus, lijsterbes, esdoorn, berk, kastanje, iep, essen en zelfs een verdwaalde linde. Door de hoge leeftijd van vele bomen zijn sommige ervan krom gegroeid of met bizarre vormen wat de aanblik extra aantrekkelijk maakt. Er bevindt zich ook een spontane kruidlaag op plaatsen waar de omstandigheden gunstig zijn.
Als boomsoort domineert de beuk weliswaar, maar er zijn ook opvallend veel eiken, solitair of in groepen. Het bos is in symbiose opgegroeid waar de bomen zelf hun ideale standplaats hebben gevonden.
Belangrijk is dat niet alleen het bos heel oud is, maar ook de ondergrond. Steeds duidelijker wordt dat bomen ook ondergronds via schimmels contact met elkaar hebben en elkaar daarmee op onverwachte gebieden kunnen bijstaan. Het belang ervan kan niet voldoende worden onderstreept. Juist in een oud bos als hier het geval is. Daarom kan dunnen, het weghalen van bomen om ruimte te scheppen, in dit soort oude bossen negatieve invloed hebben op nabije bomen van dezelfde soort. Bij laan- en straatbomen treedt dat probleem niet op.

Gelukkig is gebleken dat de bomen in het Duinbos wel tegen een stootje kunnen. Dat valt vooral op in periodes van stress: te nat of te droog, te koud of te warm. Door de geïntegreerde, goed op elkaar ingespeelde en gegroeide structuur van het bos wordt dat goed opgevangen en staat het bos er ook in bijvoorbeeld een hete, droge zomer beter bij dan minder stabiele bossen. Teveel onderhoud kan ook een belasting zijn!

 

Beheer
Het Duinbos is al eeuwen een volwassen bos, ook al vindt er natuurlijke verjonging plaats. Het bos is beslist niet monotoon, integendeel. Dit zo natuurlijk opgegroeide en majestueuze bos vraagt om een aangepast en duurzaam beheer.
Het bos is te beschouwen als een bosreservaat. Uiterste terughoudendheid in beheer is daarbij geboden. Er zouden liefst geen periodieke dunningen meer moeten plaatsvinden. Uiteraard moet worden ingegrepen als de veiligheid in het geding is. En er blijft altijd regulier onderhoudswerk, zoals wegruimen van te veel dood hout en afval, het tegengaan van woekering van invasieve soorten, en het behoedzaam bestrijden van ziekten. Uiteraard is het bos niet bedoeld voor houtwinning. Men moet geen nieuwe soorten introduceren en ook geen soorten boven andere bevoordelen. Eigenlijk een heel goedkoop beheer! Het bos reguleert zich immers zelf. De vele machtig grote bomen zijn immens belangrijk voor CO2-opslag.

 

Hoe verder
Het Duinbos, een bosreservaat, is een historisch erfgoed, dat om respect vraagt. Er hoort dus met respect mee te worden omgegaan, een verantwoordelijkheid van ons allen.

 

Joost Gieskes