Groenzone Haagse Beek

André Smit

De naastgelegen groenzone van de Haagse Beek wordt ook aangepast. Tussen Kijkduin en de Savornin Lohmanlaan is het een mooie brede Haagse Beek geworden met aan beide zijden voetpaden. Het volgende stuk, tot de Daal en Bergselaan is nu aan de beurt. Daar was de Haagse Beek meer een troebele en smalle sloot met weinig leven: er waren geen amfibieën of vissen waar te nemen. In december 2021 is begonnen om dit deel aan te pakken. Daarbij is ook de skatebaan verwijderd.

De afwateringssloot naast de sportvelden wordt gedempt, de Haagse Beek wordt ter plaatse fors verbreed en er komen op de oevers meer verschillende soorten planten en struiken. Er worden ongeveer 260 bomen gekapt. Daar komen 480 jonge bomen en struiken voor terug. De vier grote pluim-iepen die aan de overkant van de Sportlaan stonden zijn in 2019 al met een grote kraan over de weg getild en daar opnieuw geplant. Ze worden op hun plaats gehouden door een fors metalen frame. Dit frame zal te zijner tijd worden verwijderd als de bomen goed geworteld zijn. Op dit moment ziet het ernaar uit dat de iepen het goed doen.

De AVN, samen met de Bomenstichting, de wijkvereniging, bewoners en de IVN heeft met deskundigen van de gemeente diverse malen een ronde gelopen en gezamenlijk gekeken welke bomen echt moeten blijven staan. De aanbevelingen zijn door de gemeente overgenomen.

Haagse Beek
De Haagse Beekzone kent een bijzondere geschiedenis. Van oorsprong bevond zich hier een laagte tussen twee strandwallen, waar water van de hoger gelegen delen afstroomde, zich in de laagte verzamelde en wegstroomde. In de Middeleeuwen werd door de graven van Holland de Beek gegraven om de slotgracht van het kasteel op het Binnenhof van vers water te voorzien. In de Tweede Wereldoorlog werd de langgerekte zone waar de Beek liep deels ontdaan van bebouwing en vergraven tot een anti-tankgracht. Na de oorlog werd het gebied ingericht als park. De Haagse Beek werd teruggebracht. Tegenwoordig is de zone onderdeel van de groene hoofdstructuur in de stad.

De betekenis van groen voor de stad en van ecologische verbindingszones is beschreven in de Agenda Groen en verder uitgewerkt in de Nota Natuur. De Haagse Beekzone verbindt de West- en de Oostduinen met elkaar en is een van de twaalf ecologische verbindingszones tussen de Haagse bossen, parken, landgoederen en duinen. Voor veel planten en dieren is het van groot belang dat zij zich tussen deze gebieden kunnen verplaatsen.

Huidige situatie
Het gedeelte van de groenzone langs de Sportlaan tussen de De Savornin Lohmanlaan en de Daal en Bergselaan bestaat uit bomen en een te dichte struiklaag. Er staan veel iepen en esdoorns. Dit is weliswaar van belang voor allerlei broedende vogels en kleine zoogdieren, maar de ecologische kwaliteit is hier matig. De dichte aaneenschakeling van bomen zorgt voor een gebrek aan zonlicht en warmte. Hierdoor heersen slechte leefomstandigheden voor veel (bloeiende) planten- en kleine diersoorten, zoals vlinders en bijen. Uit onderzoek is gebleken dat in dit deel van de Haagse Beek, die hier een breedte heeft van circa 1 meter, nagenoeg geen vissen en amfibieën voorkomen. De oorzaak ligt in het zeer zuurstofarme water als gevolg van de dikke baggerlaag op de bodem, de beperkte doorstroming, de vele bladeren en de overmatige schaduwwerking van bomen en struiken. Een en ander resulteert bovendien in een voortdurende stankoverlast. Zowel de ecologische waarde als de belevingswaarde van de zone is in de huidige situatie veruit onvoldoende.

Kwaliteitsverbetering
Omdat het geplande nieuwe wegprofiel van de Sportlaan alleen gerealiseerd kan worden als een klein deel (vijf meter) van de huidige groene Haagse Beekzone wordt gebruikt, is de sloot naast de Beek bij de plannen betrokken.
De oude grenzen van de ecologische zone werden gevormd door de weg en de sportvelden. De daarlangs gelegen zeven meter brede afwateringssloot hoorde niet bij de ecozone. Die had bovendien tot voor kort een afwateringsfunctie ten behoeve van de sportvelden. Deze functie is met de aanleg van kunstgrasvelden komen te vervallen. De sloot heeft weinig ecologische waarde: Het is stilstaand water en bladeren dekken de bodem af. Ook is de sloot niet van belang voor waterberging. Door de sloot te dempen ontstaat de mogelijkheid de Haagse Beek ernaast te verbreden en natuurvriendelijke oevers aan te leggen. Hiervan profiteren veel planten- en diersoorten en de ecologische- en waterkwaliteit van de Beek nemen toe.
In een bredere ecozone met de Haagse Beek als centrale waterloop zijn ook meer mogelijkheden om het groene karakter afwisselender te maken. Er zijn goede mogelijkheden om in dit gebied verbeterde leefomstandigheden te creëren voor meer flora en fauna. Door een afwisseling van openheid en geslotenheid, van licht en donker en een gelaagdheid in de vegetatie kan de biodiversiteit worden verhoogd. Omdat de huidige bomen- en struiklaag de lichtinval geheel afsluit is het onontkoombaar een deel van de bomen te kappen en struiken te verwijderen.
Daarbij wordt zo zorgvuldig mogelijk en met veel maatwerk te werk gegaan: het profiel van de Beek wordt zodanig aangepast dat fraaie en bijzondere aanwezige bomen zoveel mogelijk behouden blijven. Wel zal het huidige assortiment van boom- en struikensoorten uitgebreid worden door soorten aan te planten die passen bij de natuurlijke omgeving van de Haagse Beek.
Bij een natte structuur horen boomsoorten zoals wilgen, zwarte els, zachte berk en zomer- of wintereik en struiksoorten zoals wilde lijsterbes, gewone vogelkers, vuilboom, framboos, zwarte bes en hop. Deze soorten hebben een gunstig effect op de biodiversiteit vanwege de aantrekkende werking op bijvoorbeeld bijen en vogels.
Het huidige geasfalteerde wandelpad zal worden vervangen door een smaller, mogelijk half-verhard pad. Hiermee wordt duidelijk onderscheid gemaakt tussen het wandelpad en het toekomstige naastgelegen geasfalteerde fietspad.
De Haagse Beek gaat daarna van schoon water worden voorzien, via een waterinlaat vanuit de waterpartij nabij de Aronskelkweg. Ook worden faunapassages aangelegd bij verkeerskruisingen, zodat dieren de wegen veilig kunnen oversteken.
De AVN is, samen met andere organisaties, vanaf het begin betrokken geweest bij het project. De denktank waarin wij deelnamen is al die tijd met creatieve voorstellen en oplossingen gekomen, waarvan een belangrijk deel is overgenomen door de projectorganisatie. Wij zijn ervan overtuigd dat als de bouwplaten weg zijn en de modder is ‘vervangen‘ door groene en bloeiende planten, het een prachtig gebied zal zijn.