Home » De Eucalyptus: een typisch Australische boom

De Eucalyptus: een typisch Australische boom

Lang hebben we gedacht dat we bomen uit landen met dezelfde klimatologische omstandigheden naar een totaal ander ecosysteem zomaar konden importeren. Vaak is dat ook erg verleidelijk zoals in het na de ijstijd zeer soortenarme Noord-Europa.

Jaap van Loenen

 

Het gaat ook wel eens goed. Hier te lande kennen wij de uit de Verenigde Staten afkomstige douglasspar (Pseudotsuga menziesii). Die is geheel in ons bomenbestand opgenomen en veroorzaakt geen problemen. Inmiddels is de hoogste boom in Nederland een douglasspar. Daarentegen ging het bij de Amerikaanse vogelkers, afkomstig uit dezelfde regio, helemaal mis.

Dat was ook het geval bij de in Zuidelijk Afrika geïmporteerde Australische eucalyptus. Deze mooie boom leek aanvankelijk een aanwinst in de parken en is dat qua uiterlijk ook. De soort was echter niet onder controle te houden, ‘ontsnapte’ en ging zich invasief gedragen.
Eén van de voornaamste problemen was dat de boom overal waar hij zich vestigde alle water aan de grond onttrok. Dat ging het ten koste van de oorspronkelijke begroeiing die te weinig overhield om te overleven.

 

Australië
De ‘Blue Mountains’ in Australië is een prachtig en uitgestrekt natuurgebied dat voor een groot deel met eucalyptus begroeid is. Dit park bevindt zich in New South Wales in Oost-Australië. De regio ‘Blue Mountains’ dankt haar naam ook aan de eucalyptus: de bladeren van de boom bevatten een soort etherische olie die een blauwgrijze nevel afgeeft die het park als het ware omgeeft en vanuit de verte te zien is. Helaas maakt die olie de boom ook zeer brandbaar.

 

Sprookje
Het woord ‘eucalyptus’ doet wat sprookjesachtig aan. De Nederlandse kinderboekenschrijver en striptekenaar Jean Dulieu was dat kennelijk opgevallen. In zijn vermaarde boeken ‘Paulus de boskabouter’ noemde hij de kwaadaardige heks Eucalypta.

 

Genealogie
De Eucalyptus familie omvat een groot aantal boomsoorten. Sommige behoren tot de hoogste bomen ter wereld, maar er zijn ook veel kleinere soorten en de kleinste zijn niet meer dan struiken. Het aantal soorten moet ver over de zeshonderd zijn. Mogelijk zelfs achthonderd.

Al die bomen hebben een aantal eigenschappen gemeen die hen doet afwijken van andere boomsoorten. Zo hoef je op een warme dag onder een eucalyptus geen schaduw te zoeken. De bladeren zijn zo gerangschikt en gesteld dat ze een maximum aan zonlicht doorlaten. Verder hebben de wortels een sponsachtige structuur waarmee enorme hoeveelheden water kunnen worden op genomen.
In diverse landen wordt de boom daarom in moerasgebieden aangeplant om die droger te maken ter bestrijding van de malariamug.

 

De koala
Dat de boom grote hoeveelheden water verwerkt vind je ook terug in de bladeren. Die bestaan voor de helft uit water. Ze dienen onder andere als voedsel voor het Australische buidelbeertje, de koala. Helaas zitten er relatief weinig voedingsstoffen in, wat er toe leidt dat de beer de hele dag bezig is met eten, wat veel energie kost. Omdat de koala er vaak suffig bij zit dacht men ooit dat de bladeren een verdovend middel zouden bevatten. Dat is onjuist gebleken. Een goede verklaring voor de sufheid van de koala is er niet. Mogelijk is hij gewoon vaak moe van het almaar blaadjes eten teneinde voldoende voedsel binnen te krijgen.
De mountain ash
Dit is de Australische naam voor de Eucalyptus regnans, een soort die de hoogste bomen van de wereld voortbrengt. De soort is te vinden in Zuidoost Australië en in Tasmanië waar een exemplaar staat van over de honderd meter hoog. Die boom is bekend onder de naam ‘Centurion’ en is een toeristische attractie.
Het is uniek dat een loofboom zo hoog kan worden. De hoogste bomen van de wereld : Sequoia gigantea, Cryptomeria Japonica en ook de douglas (Pseudo tsuga) zijn naaldbomen. Ook is hij de hoogste bloeiende plant. Een kampioen dus in vele opzichten.

 

Namen
In Nederland wordt de Australische naam voor de aanduiding van de soort gebruikt. In het Engels hebben de meeste Eucalyptus soorten ‘ash‘ in de naam, maar dat is ook de Engelse naam voor de es (Fraxinus excelsior), een boom die in geen enkel opzicht iets met een eucalyptus te maken heeft. De naam ‘mountain ash’ wordt in de Verenigde Staten gebruikt voor de gewone lijsterbes (Sorbus aucuparia). Met naamgeving kan het dus heel wonderlijk gaan.

 

Gebruik
De eucalyptus levert hout voor heel veel doeleinden, van woning- en scheepsbouw tot meubelen, fineer en pulp voor de papierindustrie. Een bijzonderheid is dat de oorspronkelijke bewoners van Australië er al duizenden jaren hun specifieke muziekinstrument van maken: de didgeridoo (spreek uit: didzjieriedoe). Hierop kunnen lage tonen worden voortgebracht, die een mysterieuze sfeer oproepen.

 

Kajoe poeti olie
Dit huismiddel ontbreekt in geen enkel gezin van Indische Nederlanders. Het is een probaat middel bij bijvoorbeeld hoest en een verstopte neus. De vertaling is ‘wit hout olie’. In echt Indonesisch is de naam ‘Minyak kayu putih’. Dat ‘wit’ slaat waarschijnlijk op de licht gekleurde stammen van de bomen. De olie wordt overigens uit de bladeren geperst.
Eucalyptusolie wordt in tal van producten verwerkt, zoals tandpasta, badproducten, schoonmaakmiddelen afwasmiddelen en insectenwerende middelen.

 

In Nederland
De winterharde Eucalyptus gunnii kan ook in ons land gedijen. In enkele tuinen is hij wel te vinden. Men is uiteraard zeer terughoudend bij het aanplanten in plantsoenen. In elk geval kun je hem bewonderen in het Bomenmuseum in de Haagse wijk Wateringse Veld. Voor de bomenliefhebber een bezoek zeker waard.