De Aardbeiboom

Jaap van Loenen

 

Die naam spreekt ook veel meer tot de verbeelding dan de botanische naam Arbutus unedo, die moeilijk te onthouden is. De boom komt aan zijn naam door de kleine vruchtjes, die een beetje op een aardbei lijken, maar die zeker niet de lekkere smaak daarvan hebben.

De aardbeiboom is bij ons niet erg bekend. Toch is hij interessant genoeg om er eens aandacht aan te besteden. Hoewel de meeste varianten voorkomen in landen met een subtropisch klimaat, is het land van herkomst van de soort die hier bekend is Ierland. Daar heeft hij de laatste ijstijd kunnen overleven omdat de gletsjers dat eiland nooit helemaal hebben bedekt.

Hij groeit ook in ons land, maar wordt hier zelden hoger dan een struik. Deze is wel te vinden als decoratieve plant voor tuinen en plantsoenen. In subtropische landen kan hij uitgroeien tot een boom van wel twaalf meter. Het is daarmee wel duidelijk dat de plant eigenlijk thuishoort in warmere streken.
Van de twintig soorten Arbutus komt er maar één in Noord-Europa voor en dat is de Arbutus unedo. De boom is hier overigens tamelijk zeldzaam. Heel anders is dat in de Middellandse Zeelanden. De Spaanse naam is ‘madroño’ . Op het wapen van Madrid wordt hij samen met een beer afgebeeld. Wie weet heeft de naam van de Spaanse hoofdstad er ook mee te maken, want als je madroño op Spaanse wijze uitspreekt ben je er al haast.

 

Familie
De plant is ingedeeld bij de heidekruidachtigen, een grote familie die overigens meestal kleine planten en struiken bevat. In onze omgeving lijkt de aardbeiboom meestal een beetje op de laurier.

 

Eigenschappen
Onder gunstige omstandigheden zoals in het zuiden van Ierland groeit de Arbutus unedo uit tot een klein boompje dat zo’n negen meter hoog kan worden. Hij heeft dan een korte dikke stam en een brede kroon die bestaat uit gedraaide takken en licht behaarde twijgen. De verspreid zittende vrij grote bladeren zijn sterk, hebben een gezaagde rand en een gladde glanzende bovenkant. Ze blijven het hele jaar zitten. Aan de lichtgroene onderzijde ervan is de witte hoofdnerf goed zichtbaar.

 

Bloeiwijze
Heel bijzonder is dat de bloei begint in oktober en tot in de winter doorgaat. De kleine urnvormige bloempjes zijn wit en zitten in trosjes bijeen. Ze dragen dan vruchten in de vorm van bolletjes die er een jaar over doen om te rijpen. Die krijgen de rode kleur van een aardbei als de nieuwe bloempjes al weer verschijnen. Dan zitten bloemen en vruchten tegelijk aan de boom.
In de lange rijpingsperiode ontwikkelt zich wat alcohol. In Portugal wordt van de ‘aardbeien’ een likeur bereid en in andere landen maakt men er jam, wijn en honing van. De vruchten zijn op zichzelf niet lekker maar er kunnen dus wel lekkere dingen van worden gemaakt. Weinig bekend hier tot dusver, maar dat kan zomaar veranderen.