De grootse vergroening van Den Haag

Caroline de Jong

Hittestress en verlies aan groen: vergroening is nodig!
Vijf jaar geleden publiceerde het RIVM een kaart van het stedelijk hitte-eiland-effect. De situatie in Den Haag blijkt schokkend, de versteende wijken in centraal Den Haag en Scheveningen staan er roodgloeiend op. Behalve meer hitte, komen er met de klimaatverandering ook heftiger regenbuien. Bomen en groen helpen zowel tegen hittestress als wateroverlast. En vangen het broeikasgas CO2 op: ze helpen dus ook klimaatverandering te beperken.

Vereniging Natuur&Milieu onderzocht eind vorig jaar de verstening in verschillende grote steden en trok aan de alarmbel. Deze is juist de afgelopen vijf jaar namelijk sterk toegenomen. Daarnaast heeft Den Haag het op één na hoogste percentage buurten die niet voldoen aan de norm voor openbaar groen per woonadres.

Den Haag pakt vergroening groots aan!
Vergroening is dus heel erg nodig. Het gemeentebestuur ging ermee aan de slag. Mogelijkheden voor vergroening worden in 16 wijken onderzocht: van Transvaal tot het Bezuidenhout, van Laak tot Scheveningen. De resulterende rapporten staan vol aanlokkelijke plaatjes, met nieuw groen op te brede stoepen en stenen pleinen.

Bij studies blijft het niet, de gemeente pakt het groots aan. In 2024 zijn al 31 straten, pleinen, speeltuinen en andere plekken vergroend en in 2025 volgen er nog 30. In 2024 werden 12000 m2 groen aangelegd en 225 bomen geplant, in 2025 worden het 15000 m2 en 250 bomen. Dat gebeurt in nauw overleg met bewoners. Zij worden ook ingeschakeld bij aanplant en onderhoud, onder andere op Scheveningen. Bewoners zijn blij, we kregen bijvoorbeeld enthousiaste feedback van AVN-ers over de beplanting langs de Noordwal en prunussen langs de Haagsestraat.

Daarnaast kan iedereen zelf meedoen. Er worden jaarlijks 1750 gratis bomen aangeboden en er is de actie steenbreek: tegel eruit en plant erin. Op de website van de gemeente staat hoe en waar je gevel- en boomtuintjes kunt aanleggen op de stoep, of hoe je containertuintjes kunt adopteren.

Boomspiegels worden vanaf dit jaar niet meer vijf keer per seizoen kaal geschoffeld, maar gemaaid met een nieuw soort bosmaaier die gras knipt zonder boomstammen te beschadigen. Dit gebeurt twee of drie keer per jaar, afhankelijk van de voedselrijkdom. Bij de Stichting Duurzaam Den Haag kun je voor de boomspiegels volgend najaar weer zakjes krijgen met verantwoord inheems zaaigoed van Cruydthoeck. Met bordjes, om aan te geven waar gezaaid is.
Ecologen pleiten er overigens voor liever de natuur zijn gang te laten gaan. Wat komt er spontaan op? Dat geldt zeker in de buurt van groengebieden en ecozones.

Droogte, duur onderhoud en gebrek aan menskracht
Helaas hebben we dit jaar weer heel droge maanden april en mei. Het KNMI voorspelt dat het gemiddelde neerslagtekort in het voorjaar groter wordt, en dat de kans op (extreem) droge zomers nog sneller toeneemt. De gemeente geeft zo nodig wel jonge bomen extra water. Vanwege gebrek aan budget wordt echter alleen nog bij extreme droogte water gegeven aan kruidachtige vaste sierplanten. Aan de andere kant zal ook meer waterberging nodig zijn om de verwachte extreme buien op te kunnen vangen.

We gingen half mei langs een aantal plekken groen in de stad en schrokken enorm, er waren veel kale plekken waar anders planten bloeien. Kortgeknipte gazons en weides zien er dor uit. Alleen in de schaduw van bomen is het wat minder. Duingraslanden herstellen zich wel weer als het regent. Maar zijn de vaak aangeplante robuuste vaste planten, zoals geraniums en kattenkruid, hiertegen bestand? De met zoveel enthousiasme aangebrachte nieuwe aanplant kwijnt zichtbaar.

Daarnaast blijkt onderhoud een uitdaging. Het in 2021 aangelegde groen op het Paleisplein werd al snel overwoekerd. Of bijvoorbeeld de nieuw aangeplante struikjes langs de Scheveningseweg..

Er is te weinig budget, schrijft de wethouder. Onderhoud van een vierkante meter gazon kost gemiddeld € 0,75 per jaar, fijne sierheesters € 5,- en kruidachtige vaste sierplanten € 9.- Daarbij is er gebrek aan mensen: steeds minder jongeren kiezen voor het hoveniersvak. Hij ziet geen andere oplossing dan te zoeken naar minder arbeidsintensieve en dus goedkopere groentypen, passend bij de omgeving. Krijgen we dan nog meer saai helmgras midden in de stad, of exoten als sneeuwbes, mahonie en laurier?

Beheergroepen van bewoners helpen met aanplant en onderhoud van struiken. Het gebeurt helaas wel dat met steun van de gemeente door vrijwilligers aangeplante struiken door anderen weer per ongeluk worden weggehaald. Dat moet beter. Meer bordjes?

Vergroening en natuur
Vergroening is bijna altijd goed voor klimaatadaptatie, hoewel daar ook verschillen zijn. Een kijkje op de Wageningse site bomentabel.nl leert dat het nogal uitmaakt wat er precies geplant wordt. Is aanplant ook altijd goed voor de natuur? Sommige cultivars ogen mooi maar hebben voor insecten onbruikbare bloemen. Onder de insecten zijn generalisten maar ook soorten die afhankelijk zijn van maar één soort plant. Bomen, struiken en planten uit andere continenten gaan soms woekeren. Bekend is de Japanse duizendknoop, maar ook bijvoorbeeld de hemelboom, die nu in grote aantallen langs de Laan van Poot groeit. Of de Oost-Aziatische rimpelroos, die zich vanaf een naburig pleintje uitbreidt in het Natura 2000-gebied Wapendal.
Het is meestal beter gebiedseigen bomen en struiken te planten, die er al sinds de laatste ijstijd zijn. Ze zijn genetisch variabel, waardoor ze zich kunnen aanpassen aan klimaatverandering en ziekten.

Het antwoord op de zoektocht naar groentypen die minder onderhoud nodig hebben, is om wellicht meer over te laten aan de natuur. Met de kanttekening dat dat soms “slordig” oogt.