Alpenden – Pinus cembra

Jaap van Loenen

De alpenden is een heel mooie, misschien wel de mooiste boom uit de grote familie van de denachtigen, de Pinaceae.

Hij groeit op de berghellingen van de Alpen en de Karpaten tot op de hoogte van de boomgrens (3000 meter). De boom doet het goed in Europa als sierboom en wordt eveneens gebruikt in de bosbouw. Ook tref je hem aan in de uitgestrekte naaldbossen van Centraal-Azië. Blijkbaar is hij niet kieskeurig waar het klimatologische omstandigheden betreft.

Eigenschappen
De alpenden wijkt in veel opzichten af van de andere dennen. Hij is zuilvormig en vormt al dicht bij de grond grote, horizontale stevige takken die aan het eind iets omhoog gericht zijn. De kleur is groenachtig bruin. Ze zijn dicht bekleed met bruine donsachtige haartjes. De schors is donkergrijs of (zoals die van de meeste dennen) oranjebruin. Bij het ouder worden vormt die kleine schubben en groefjes. Bij oudere bomen wordt ook de kroon breder.

Een oude boom
De alpenden kan 400 jaar worden, in gunstige omstandigheden zelfs wel 600. Het is een zeer sterke boom. Hij heeft lange naalden, van zeven tot negen centimeter, die in clusters van vijf bijeen zitten. De bovenkant is glimmend donkergroen, wat de boom een wat sombere aanblik geeft. De onderzijde is licht blauwachtig wit.

Zoals bij alle dennen bestaat de bloeiwijze uit katjes. De vrouwelijke zijn geel en staan bij de oksel van de twijg. De mannelijke zijn roodpaars. Deze bevinden zich aan de top van de twijg. Ze verschijnen in juni en juli. Door die afstand probeert de plant de kans op zelfbestuiving zo klein mogelijk te houden.

De kegels
Net als de andere delen van de boom zijn ook zijn vruchten erg mooi. De kegels zijn eivormig, acht bij zes centimeter groot. Ze bevatten ongevleugelde zaadjes, die door boomklevers en notenkrakers worden verzameld. De vogels begraven ze als wintervoorraad maar die worden nogal eens vergeten of niet geheel gebruikt. Die zaden krijgen de kans om uit te lopen. Ook wordt een uitgevallen kegel wel eens met rust gelaten, die verrot dan en de zaden worden door dieren verspreid. Al met al verloopt het voortplanten van de alpenden moeizaam.

Het hout
Ook het hout van de boom is van bijzondere kwaliteit. Het kernhout is rood. Het gehele hout is mooi van tekening. Ooit werd het gebruikt om meubels van te maken. Vooral voor linnenkasten heeft het een nuttige eigenschap: het bevat een etherische olie die mottenwerend is. Merkwaardig genoeg is de alpenden hier vrijwel onbekend.