Home » Olijf – olea europaea

Olijf – olea europaea

Iedereen kent wel de olijf. Als je die echter als rijpe vruchten aan de boom ziet is dat toch wat anders. Tijdens een wandeling op Kreta kon je dat, voordat het eiland werd overspoeld door toeristen, prima observeren. Plukken en eten kun je beter niet doen! Vers geplukt zijn ze bitter en eigenlijk oneetbaar. Er is dan ook heel wat voor nodig om ze voor consumptie geschikt te maken.

Jaap van Loenen. Foto: Wikimedia Commons

 

Het is ook daardoor dat je zowel groene als bijna zwarte olijven in de winkels ziet. Dat zijn onrijpe en rijpe vruchten van dezelfde boom. Om de bitterheid te verdrijven zijn nogal forse middelen nodig zoals natronloog. De onrijpe groene olijven zijn hard en sterk en daar beter tegen bestand dan de zachtere rijpe zwarte. Die vragen een voorzichtiger en dus langduriger behandeling. Er is natuurlijk wel smaakverschil, maar wat variatie is zeker niet ongewenst. Het eenvoudigste is olijven tot olie te persen. Dat gebeurt niet alleen van de pit, maar van de hele vrucht.

 

De mogelijkheden tot gebruik zijn zo groot, dat de olijf in het hele Middellandse Zeegebied een belangrijk landbouwproduct is. Je kunt wel stellen dat olijfolie vrijwel in geen enkel huishouden ontbreekt en de hoeveelheden waarin die wordt geproduceerd zijn nauwelijks te overschatten. Olijven kunnen ook worden ingelegd in zout of zuur. Aan de vrije lucht blootgesteld duurt het wel een jaar tot de bitterheid is verdwenen. De oorspronkelijke smaak blijft dan echter beter behouden en geeft bijvoorbeeld aan salades een apart karakter.

 

Herkomst en verspreiding.
Voor zover bekend is de oorspronkelijke groeiplaats van olijfbomen Armenië. Van daaruit kwam de plant in Palestina en zo verder in de landen rond de Middellandse Zee. Deze geschiedenis gaat duizenden jaren terug. Inmiddels is het verspreidingsgebied veel groter.

 

In China zijn grote plantages, maar ook in Brazilië, het zuiden van de Verenigde Staten en verder waar het klimaat daarvoor gunstig is zoals Zuid-Afrika en Australië. Ook in ons land kun je hem vinden in sommige tuinen, soms als klimplant.

 

Mythologie en verhalen
Evenals de vijg vond de olijfboom door zijn enorme ouderdom een weg in mythologieën en volksverhalen. In de Griekse mythologie schonk Pallas Athene de boom aan de stad Athene om wijsheid, welvaart en vrede te brengen. De boom wordt op de Akropolis nog steeds in ere gehouden.

 

Uit Bijbelverhalen kennen we de Olijfberg waar veel olijven groeien. Op de top bevindt zich de Hemelvaarttempel. Tijdens het beleg van Jeruzalem kapten de Romeinen alle olijfbomen die rond de stad stonden. Al met al speelt de boom in de geschiedenis van de oude wereld een belangrijke rol.

 

Naamgeving
Er bestaan 20 soorten olijfbomen. De belangrijkste is de Olea europaea en daarvan een ondersoort de sylvestris. Evenals de oliepalmplantages in onze tijd in Indonesië, hebben duizenden jaren geleden de olijfplantages in de oostelijke Middellandse Zeelanden veel van de toen aanwezige natuurbossen gekost. De naam europaea is merkwaardig, want het land van herkomst van de boom is Armenië, een in geografisch opzicht Aziatisch land.

 

Soorten, maten en kleuren olijven.
Inmiddels zijn er heel veel soorten en maten olijven in de handel. Dit is een gevolg van kruisingen van ondersoorten en mogelijk ook het tegenwoordige land van herkomst. In Californië en Australië worden gele olijven gekweekt. Kleine soorten komen uit Midden-Afrika. Van de 20 oorspronkelijke is het aantal ondersoorten inmiddels gegroeid tot wel 80.

 

Ook in kleurnamen kom je de olijf tegen. Olijfgroen is een bijzondere kleur groen die overigens wel variaties kent van licht naar donker. Het karakter is echter altijd wel duidelijk.

 

Eigenschappen
Olijfbomen stellen weinig eisen aan de bodem maar vragen wel veel ruimte voor de lange wortels. Ze ontwikkelen een dikke stam die meestal wat scheef staat en laag vertakkingen vormt. Onder gunstige omstandigheden kunnen ze een hoogte van acht meter bereiken. Zoals alle altijd groene bomen zijn de bladeren leerachtig. Ze zitten overstaand aan de twijgen, zijn smal en lang, tot twee bij acht centimeter groot en spits toelopend. De aangenaam ruikende witte bloemen groeien in korte afhangende trossen. Vanaf het vijfde levensjaar komen de eerste vruchten.

 

Olijfbomen kunnen wel duizend jaar oud worden. Het hout is fijn van draad en heeft een prachtige tekening. Er worden dan ook mooie gebruiksvoorwerpen zoals schaaltjes en snijplankjes van gemaakt. Ook planken en fineer van olijfhout zijn in de handel verkrijgbaar. Olijven vormen een apart hoofdstuk in de bomenwereld.