Het Omgevingsloket: zegen of doolhof?

Madelein Vreeken. Cartoon van Jaap Lemstra

 

In dit portaal wordt de informatie van alle overheden (Rijk, provincie, waterschap en gemeente) gecombineerd aangeboden. Dat lijkt heel gebruikersvriendelijk en dat zou het ook kunnen zijn. Helaas valt de praktijk tegen. Het zou helpen als er beter werd samengewerkt tussen de verschillende overheden.

 

Welke vergunningen heb ik nodig
Als burger met een plan ga je in het loket naar de zogenoemde vergunningcheck: hierin worden de regels van de overheden vertaald in vragen, die iedere initiatiefnemer moet kunnen begrijpen. Want de juridische regels die over een voorgenomen activiteit gaan, zijn dat meestal totaal niet! Neem de term ‘vellen van een houtopstand’, een puur juridische term, die niet iedereen zal verbinden aan het kappen van een boom.

 

Dat hebben de makers van de vergunningcheck begrepen. Daarom zoek je niet op activiteiten, maar op ‘werkzaamheden’. Dat zijn termen die mensen wel begrijpen. Ook met synoniemen worden de werkzaamheden gevonden. Tot zover is alles in orde! Je weet als burger wat je wilt doen en de overheid vult de lijst met bijbehorende activiteiten voor je in. Helaas gaat het in de praktijk vaak al fout.

 

Maar wat nog veel moeilijker is gebleken is de vertaling van de onbegrijpelijke juridische regels naar de ‘toepasbare regels’, die de gebruiker te zien krijgt. Ondanks de jarenlange voorbereidingstijd zijn veel overheden er niet in geslaagd om daar voor iedere burger begrijpelijke taal van te maken.

 

Fictief voorbeeld: boom kappen
Je hoort dat de buurman een boom wil laten kappen en gaat naar het loket om te kijken hoe dat qua vergunningen werkt. De boom staat op gemeentegrond en is deel van een rij. Als AVN-er wil je natuurlijk geen boom gekapt zien worden en je mag een boom van de gemeente meestal sowieso niet kappen, dus gelukkig is dit fictief. De initiatiefnemer wil ook de wortels uitgraven. Dit voorbeeld illustreert het doolhof waar je als burger in verzeild raakt.

 

Je gaat naar het Omgevingsloket, kiest hier voor de vergunningcheck, vult het adres in, en tekent daarna netjes het stukje grond in waar de boom staat, want de kaartviewer toont alleen perceelsgrenzen en de boom staat daar buiten.

 

Bij de volgende stap zoek je door ‘boom kappen’ in te typen. Het loket toont de werkzaamheid: ‘Boom of beplanting onderhouden of weghalen’. Dat lijkt het beste te passen. Vervolgens wordt er gevraagd wat je misschien nog meer aan (extra) werkzaamheden wil doen en hier kies je ‘Graven in bodem of waterbodem’, vanwege het uitgraven van de wortels. Opgelucht ga je naar de volgende stap, de vragen!

 

In de volgende schermen worden alle toepasbare regels die de verschillende overheden hebben opgesteld over ‘Boom of beplanting onderhouden of weghalen’ getoond. Dat zijn er nogal wat: in ons geval het Rijk, de gemeente en het waterschap, in die volgorde. Ben je daar doorheen dan volgen de vragen over ‘Graven in bodem of waterbodem’, ook per overheid.

Het doolhof begint
Bij de tweede vraag van het Rijk gaat het al mis: staat de boom binnen of buiten de bebouwingscontour houtkap? Dat weet je niet maar de moderne mens heeft Google bij de hand. Kortom, er is een contour en daarbuiten gelden de regels van de oude Boswet. Tja. Maar het is aan de gemeenten die contour vast te stellen. Het Rijk vermeldt dit in de vergunningcheck. Google je echter op ‘bebouwingscontour houtkap Leidschendam’, of welke gemeente in onze regio dan ook: je vindt niks! Er is ook geen landelijke database waar het Rijk naar kan verwijzen.

 

De provincie Zuid-Holland heeft er wel een, maar die wordt niet gebruikt door de gemeenten! Verwarring alom dus, want onze initiatiefnemer woont in een gebied waar veel nieuwe bouwprojecten zijn. In ons geval gok je en vult ‘ja’ in.

 

Flora en faunaregels op externe site
Na wat makkelijke vragen komt je bij de vragen die gesteld worden in het kader van de flora- en fauna wetgeving. Op zich heel goed dat iedereen, die wil gaan kappen hierop gewezen wordt. Heel gebruikersvriendelijk is het niet, omdat je ineens het omgevingsloket verlaat en terecht komt bij een externe website, ditmaal van de gezamenlijke provincies. Hier begin je weer opnieuw met je locatie in te vullen en de werkzaamheid. Deze site creëert vervolgens een rapport. Dit geeft inzicht in mogelijk nadelige effecten van de werkzaamheid op beschermde plant- en diersoorten op de aangegeven locatie. Dit rapport blijkt de antwoorden te geven op vragen in de vergunningcheck.

 

Weer een gokje
Vervolgens kom je bij de vragen van de gemeente. In dit geval vraagt de gemeente ‘Gaat u een houtopstand kappen?’, zonder uit te leggen wat een houtopstand is. Na veel googelen blijkt dat één boom geen houtopstand is. Onze gebruiker gokt dus op nee.

 

Het gaat nu echt duizelen
Dan komen we bij de vragen van het waterschap. Dat heeft ook een activiteit, die gaat over het graven in een waterkering gekoppeld aan de werkzaamheid ‘Boom of beplanting onderhouden of weghalen’, terwijl onze gebruiker al braaf de werkzaamheid ‘Graven in bodem of waterbodem’ had aangevinkt.

 

Je komt de vragen van het waterschap dus letterlijk twee keer tegen: De eerste keer bij de vragen over het kappen van een boom en de tweede keer bij de vragen over de volgende activiteit, het graven in de grond.

 

Dat waterschappen het zo ingericht hebben, komt door hun angst dat mensen toch aanvullende zaken gaan doen, die ze niet aangegeven hebben. Het gevolg is een overdaad aan vragen van het waterschap, met veel herhaling.

 

Verkeerde actielijst
Als alle vragen beantwoord zijn kun je het resultaat bekijken en downloaden in de vorm van een actielijst. In dit geval zou je hieruit kunnen opmaken, dat onze gebruiker geen vergunning voor de boomkap hoeft aan te vragen! Alleen voor de beschermde dieren en voor het graven.

 

In Leidschendam-Voorburg is geen vergunningsplicht voor het kappen van een boom, maar toch is de actielijst natuurlijk niet juist. Het komt omdat de gemeente nagelaten heeft de vraag te stellen of de boom op het eigen terrein van de initiatiefnemer staat. Het is een aanname van de vragensteller dat dat zo is, maar wordt nergens getoetst. Op de website van de gemeente Leidschendam-Voorburg staat het overigens wel goed vermeld. Bij andere gemeenten gaat het ook op vergelijkbare manieren mis.

 

Zegen of doolhof: het is allebei
Wat goed is, is dat de regels van de verschillende overheden gebundeld zijn, en dat initiatiefnemers gewezen wordt op de gevolgen voor de natuur. Het slechte is dat dat tot nu toe op een nogal knullige manier gebeurt en dat het vooral fout gaat als de ene overheid verwijst naar informatie van een andere overheid. Bovendien is het vaak een probleem dat er bij de formulering van de toepasbare regels teveel uitgegaan wordt van de juridische regels en impliciete kennis niet getoetst wordt. Terwijl bij een juiste opzet iedereen zonder voorkennis tot een juiste conclusie moet kunnen komen. Het doel van dit loket, eenvoud en duidelijkheid voor de burger en daarmee minder werk voor de ambtenaren van de gemeenten, wordt daardoor voorlopig nog niet bereikt. Laten we hopen op voortschrijdend inzicht.